Internet

T-cell wordt onder meer in de Lonely Planet aangewezen als de telecommaatschappij met het beste bereik in Tajikistan. In de steden en grotere plaatsen is dat zo. Maar Megafon geeft in de valleien en langs de Pamir Highway een veel beter bereik. Soms net genoeg om je mails te checken en/of te versturen.

Je kan een sim-card beter bij een niet-officieel zaakje kopen, makkelijk te herkennen aan de verkleurde logo’s van de aanbieders. De mannen die daar werken zijn erg behulpzaam en je kan ter plekke meteen je tegoed opwaarderen indien gewenst. Ik heb het zelf ervaren, maar ook van anderen gehoord: de officiële zaken doen moeilijk, ze willen bewijs waar je verblijft. Wil je een sim card voor een maand, moet je dus aantonen waar die maand verblijft. Er zijn briefjes van hotels die dat dan voor je verklaren. Allemaal erg omslachtig en gedoe.

Eten – zelf koken

Vooraf las ik bijna overal dat levensmiddelen karig zijn, zowel in verkrijgbaarheid als verscheidenheid als smaak. Achteraf vond ik dat best meevallen. Zeker, het eten vereist enige planning vooraf, soms er enkele dagen niets te krijgen. Maar als je een beetje rond neust is er best een redelijk dagelijks menu samen te stellen. Bijgaand enkele bevindingen en tips.

Het loont om in de kleine dorpjes en zelfs in de iets grotere plaatsjes de verschillende winkeltjes die er zijn allemaal even af te lopen. Vaak te herkennen aan een verkleurd lichtblauw plakkaat met levensmiddelen op de gevel. Anders even rondvragen met toverwoord ‘magasin’. Dan gaat er wel ergens een deur open.

Waarom ze allemaal even af lopen? Nou, wat de een niet heeft, kan de ander wel hebben. Dat is reden een. Reden twee is ‘geluk’ afdwingen. Het assortiment is doorgaans steeds zeer karig, maar ik heb ook vaak ‘geluk’ gehad. Een paar verse uien, tomaten, kleine komkommers, paprika en aubergine om de pasta mee te pimpen, een fles Coca Cola, verse pruimen en abrikozen (uit de tuin van de buren waarschijnlijk). Enfin, het kan je eten net even opfleuren.

Soms is er iets wat lijkt op een gekoelde vitrine of zelfs een vriezer. Vaak staat deze uit of op een zeer lage temperatuur. De worsten en stukken vlees heb ik aan me voorbij laten gaan. Soms kon ik wel een stuk kaas krijgen, best smakelijk. Verse eitjes zijn goed verkrijgbaar. Overweeg daarvoor een doosje van hard plastic mee te nemen. Lokaal ook verse yoghurt en kaas van Yaks. Erg smaakvol.

Het brood dat bij families thuis net uit de oven komt is niet te versmaden. Plat, wit, heerlijk. Maar het wordt heel snel oud en het vult de maag van een fietser natuurlijk niet. Vaak krijg je er boter en suiker bij. Prima. Soms jam. Let op met de kersenjam, vaak zitten de pitten er nog in. Bijt je kies er dus niet op stuk. Als je een vers brood wil meenemen, moet je de familie van te voren vragen er een extra voor je te bakken.

Soms zijn er kilo-pakken met muesli of porridge te koop. Melkpoeder ben ik niet veel tegengekomen.

De Wakhan-vallei is wat rijker bedeeld met winkeltjes en vers fruit wordt vaak aangeboden. Je ziet het fruit onderweg aan de bomen hangen. Vandaar. Goed afspoelen natuurlijk, ik heb er nooit maagstoornissen van gehad.

Pasta en mie is goed te krijgen. Ik heb pasta gevonden die binnen twee minuten gaar is. Linzen zijn ook goed te verkrijgen, vaak in grote zakken achter de toonbank. De rode zijn in vijf minuten gaar. Doperwten in blik ben ik ook vaak tegengekomen, soms zelfs Bonduelle! Ander blikvoer met vlees, ansjovis, tomatenpuree e.d. is over het algemeen redelijk verkrijgbaar, maar de smaak…. Vaak bleef het bij een keer proberen….. Instant soep heb ik geen een keer gezien.

Tajieken zijn zoetekauwen. Iedere winkel heeft een keur aan koekjes en eindeloos veel snoepjes, soms vormt dat het grootste deel van het aanbod! De koekjes zijn lekker, de snoepjes dubieus zoet. Ook voorverpakte koekjes zijn goed verkrijgbaar. Snickers worden regelmatig verkocht. Soms ook de andere merken (Mars, Bounty, Twix).

Er wordt regelmatig vruchtensap verkocht van Russische makelij in de bekende varianten. Best prima. Als er al water wordt verkocht (zelf filteren) is het bijna altijd bruisend. Soms is Coca Cola, Fanta of Sprite verkrijgbaar. Sommige winkels verkopen alcohol, bier en sterk, vrijwel allemaal van Russische makelij.

Overweeg wat aankleding van thuis mee te nemen. Bijvoorbeeld porcini, weegt weinig en voegt veel smaak toe. Denk ook aan kruidenmixen.

De verpakkingsmaterialen, vooral de fel gekleurde geven vaak af. Zowel de plastic zakjes waarin de boodschappen worden verpakt, als van de waar zelf. Voor die van de snoepjes.

Eten – homestays

Het overnachten bij de homestays heeft de reis veel kleur gegeven. Een kijkje achter de schermen en deelgenoot zijn van het familieleven. Vaak drie tot vier generaties die samenwonen. Onderdeel van het verblijf is een diner en ontbijt. Het eten varieerde van erg goed tot zeer matig. De ontbijten waren vaak ok. Verwacht thee, brood met boter, suiker, soms jam, een gebakken eitje en soms porridge. Vragen loont, dan kan je zelf je voorkeuren aangeven. De diners waren wisselend. Vaak soep vooraf, doorgaans erg lekker. Dan plov (rijst met wortel, ui, knoflook en vlees), soms smaakvol, soms heel vet en andere gerechten, soms niet meer dan een stuk vlees met vet gebakken aardappels.

Een kijkje in de keuken en het ontbreken van elektriciteit maakt dat de hygiënische omstandigheden bepaald niet optimaal zijn. Ik ben zeer terughoudend geweest in wat ik en niet at, hoe liefdevol ook bereid. Een maag- of darmstoornis is zo opgelopen en zonde van de tijd en energie die ik liever in het fietsen steek. Salades, niet gekookte of gebakken gerechten heb ik laten staan. Enigszins schuldig ten opzichte van de vrouw des huizes voelde ik me natuurlijk wel, maar zag gelukkig ook dat wat ik overliet daarna door de familie opgegeten werd. Ik heb me de hele reis fit gevoeld, ben niet ziek geweest, gelukkig.

Brandstof

Benzine is redelijk goed te verkrijgen, het is vaak vervuild. Filteren is aan te bevelen (met een sok of stuk stof dat je langs de weg vindt), maar dan nog. Veel doorprikken van je jet is een must. Ik hoorde het ook van andere reizigers. In Dushanbe en Khorog is gas te krijgen. Zelf vond ik dat bij de Tourist Information in Khorog. Een heus blik van Coleman, wel prijzig en ze hadden er maar een. Erg handig en schoon en bleef het ook goed doen op 4.000 meter. In Murgab heb ik rond gevraagd, maar lijkt het niet verkrijgbaar.

Weer en wind

In de Wakhan-vallei was het steeds prachtig weer. Strakblauw, zon, best warm overdag, maar goed te doen. Begin van de middag steekt een wind op die aanzwelt en tot in de nacht blaast. Die zat dus iedere dag mee. De zon kwam rond zessen op en gaat rond zevenen onder. Om acht uur werd het donker. Het koelde niet heel erg af. Een truitje, voor zover al nodig, was voldoende.

Volgens de bewoners is dit het normale weerbeeld in de zomer. Geen spat regen gezien. Voorbij rijdende auto’s en met name de vrachtauto’s trekken dus enorme stofwolken op. Dat stof hangt dus ook in de lucht, wat de vergezichten iets heiig maakt.

Datzelfde weerbeeld nam ik mee de bergen in van Langar naar Alichur. Enige verschil was de temperatuur ‘s avonds. Met het toenemen van de hoogte werd het vanzelfsprekend kouder. Op 4.000 meter had ik mijn dons jack en al aan!

Na Alichur werd het weerbeeld wisselender. Meer bewolking, wind mee, maar ook (veel) wind tegen. Het loont om vroeg te vertrekken. De wind steekt meestal aan het begin van de middag op

Neem porcini mee (gedroogd eekhoorntjes brood in gewoon Nederlands). Daarmee is iedere pasta op te fleuren en het weegt bijzonder weinig.

Apotheek

Ik pleit niet voor zelf doktertje spelen, ga mijn vader (arts) zeker om advies vragen wat mee te nemen en wat te doen bij gedoe met de darmen en zo. Maar veel medicijnen tot aan paardenmiddelen aan toe zijn vrij verkrijgbaar, dus zonder recept……

Visa

Voor Tadzjikistan is een visum nodig. Dat kan direct aangevraagd worden via deze link. De kosten zijn 70 dollar. Het wijst zich vanzelf. Let er op dat je ook het GBAO-permit aanvinkt! Die heb je namelijk nodig om door de Pamirs te kunnen reizen. Voor Kirgizie is geen visum nodig zolang je korter dan 60 dagen daar verblijft. Wel een paspoort dat bij aankomst minimaal 6 maanden geldig is, zoals gebruikelijk.

Kaarten en reisgidsen

• The Pamirs 1:500.000 – Schweizerische Erdgenossenschaft
• Central Asia – Lonely Planet

Meer lezen

Peter Hopkirk – The Great Game: Mijn neef Frank is geen avontuurlijk reiziger. Toch deel ik altijd graag vooraf mijn bestemmingen met hem. Bij het horen van de Pamir Highway liep hij prompt naar zijn boekenkast en trok deze pocket eruit. Een meeslepende geschiedenis vertelt door de ogen van jonge officieren die twee eeuwen lang hun krachten en levens gegeven hebben voor de hogere strategische doelen van hun leiders en landen.

Monica Whitlock – Land beyond the River: The untold Story of Central Asia

Paul Bergne – The birth of Tajikistan: National identity and the Origins of the Republic

Robert Middleton & Huw Thomas – Odyssey Guide to Tajikistan

Robert Middleton – The Pamir – History