Zaterdag 25 augustus 2012: Detroit (revisited)

In de loop van de ochtend start ik mijn lome Amerikaanse bak. Van Toronto naar Detroit, vier uur rijden. Back to Motorcity! Weliswaar begon ik er afgelopen maandag, maar ben toen meteen zuidwaarts gegaan voor een toer langs Cleveland, Amish County, Pittsburgh, Niagara Falls en Toronto. Mooie dagen, zeer afwisselend. Het bedde Detroit voor mij in haar directe omgeving.

Amish County was krankzinnig. Duizenden en duizenden ‘Spakenburgers’ die vanuit hun geloof nog in de negentiende eeuw leven. Zoals meer gereformeerden zijn ze wel zo praktisch enige munt te slaan uit hun way of life, maar het is echt uit volle overtuiging, geen folklore. Paard en wagen, geen verzekering, bastaards, klederdracht, autarkisch leven. Ze zijn hier naar toe getrokken omdat ze met rust gelaten worden. Zolang ze hun belasting betalen……

Pittsburgh sprak aan. Het Andy Warhol-museum was de moeite waard. Ook Pittsburgh is plat van de economische hoge duikplank gevallen, maar inmiddels op de weg terug. Reinvented heet dat. De stad wordt door Obama vaak aangehaald als voorbeeld hoe een oorspronkelijke stad levend van vervuilend staal zich heeft kunnen hervinden met outstanding IT en medische technologie.

Niagara Falls was voor the records. Leuk er geweest te zijn. Ook apart te zien hoe de watervallen omringd worden door hotels, casino’s en meer. Tja, zo wordt het een echte bestemming van amusement en vertier met het klaterende water als motief! Ik had het in twee uur wel gezien. Ben snel doorgereden naar Toronto. Niet dat die stad een bijzondere aantrekkingskracht op me heeft, maar als ik dan toch in de buurt ben, why not? Was de moeite waard, maar ik zal er niet snel terugkeren. Het heeft alles wat leuke steden in Amerika kenmerkt, ik mis een eigen DNA.

Toen ik de concertagenda naliep van die week in Toronto stuitte ik op een concert van Bruce Springsteen in het Rogers Centre. Huge! Ik paste er nog net bij, hoog boven in het stadion met het laatste kaartje. Wel gaaf hoor een vier uur durend concert waar een stadion met 60.000 mensen verandert in een cafe, het laatste uur de stadionverlichting vol aan! Oude songs maar ook veel nieuwe die op de huidige staat van Amerika reflecteren. De kracht van de Amerikanen, koud verlaten door overheid, banken, werkgevers…… Ja, Amerika is van het leven, het echte leven. Hard, niet altijd rechtvaardig, het doet een groot beroep op de zelfredzaamheid van mensen. We take care of our own whenever this flag’s flown zong iedereen mee bij het openingsnummer….. from Chicago to New Orleans, from the muscle to the bone, we take care of our own. Kippenvel.

Met zijn nieuwste cd Wrecking Ball hard aan nader ik de grens tussen Canada en USA. Een abruptere overgang kan ik me niet heugen. Vanuit het netjes aangeharkte Canada rij ik de rivier over en ben plots in Detroit. Arm, zwart, verwoest. Weg is het veilige gevoel. Ik moet even op gang komen. Bij het pompstation kijk toch wat schuchter rond me heen, maar acclimatiseer weer snel. Het grid zit nog in mijn geheugen gegrifd, dus ik navigeer goed en snel door de straten. Ook een ervaring Detroit ontdaan van sneeuw onder een blauwe lucht en stralende zon te zien. Schitterende beelden, maar de werkelijkheid wordt er niet anders van.

Eerst maar eens onderdak regelen. Vorig jaar had ik een hele leuke bed and breakfast. Nu wil ik het wat eenvoudiger houden en raak verzeild in een sleazy motel. I don’t mind. De manager on duty achter dik glas. Parkeerterrein bewaakt. Ben de enige blanke, maar dat gebeurt al snel in Detroit.

De dag is aardig opgeschoten, de maag knort. Ik zet koers naar Midtown. Het centrum is vol leven. Veel mensen op de been, er is een baseball-wedstrijd. Happy people. Maar het contrast is groot als ik two blocks down tussen de junkies en daklozen rij in een oorlogslandschap. Mijn Italiaantje zit in die buurt, vandaar. Auto verdwijnt op het omheinde parkeerterrein. Ik werp nog even een blik op de moestuin van de kok! De tomaten zijn mooi rijp, de saus zal vanavond wel lekker zijn. Net als de Amarone die ze voor veel te weinig verkopen.

Ik toer nog wat door verlaten straten en heb eigenlijk nog wel even zin me tussen de mensen te begeven. Greektown blijkt een interessante plek. Vol Casino’s en vertier. Ik ben gefascineerd en geschokt tegelijkertijd. Aangrijpende beelden van volk dat letterlijk aan de gokkast hangt, ruimhartig voorzien van drank. De ene sigaret na de andere. De dollars vliegen er doorheen. Hal na hal, ongelooflijk. Weerzinwekkend ook. Leeg. Tijd om te gaan tukken.

Zondag 26 augustus 2012: Detroit (by bike)

Bij de Wheelhouse heb ik een fiets gehuurd. Om elf uur tref ik Pamela. Zij fietst vandaag met me op of liever gezegd, ik met haar. Via Maurits ben ik met haar in contact gekomen. Het tempo zit er meteen goed in. Eerst een lang stuk langs de rivier met zieltogende industrie. Ik droom direct af naar de indrukwekkende foto die ik van Mike Kelley heb. Een kleinere en in een grote oplage, zijn werk is niet te betalen. Mike krijgt een overzichtstentoonstelling later dit jaar in het Stedelijk. Hij pleegde een paar maanden terug zelfmoord.

Hup de ‘foute’ wijken in. Een hele andere ervaring de stad vanaf de fiets te beleven. De stad is echt een perfecte fietsstad. Brede lanen van oudsher, weinig verkeer, alles zo plat als een dubbeltje. In veel straten overwoekert de natuur afgebrande huizen of de kavels waar huizen met de grond gelijk gemaakt zijn om daklozen te weren. Het moeten schitterende wijken geweest zijn met prachtige Victoriaanse huizen. Schitterend metselwerk en dito houtwerk. Enkele zijn weer in volle glorie hersteld. Het blijft surrealistisch, de contrasten tussen goed en slecht, arm en well to do. Ik projecteer het op ons nette landje. Het zal in Nederland niet snel gebeuren, maar is dus niet onmogelijk.

Pamela praat ondertussen honderd uit. Ze is getrouwd met een anesthesist. Haar man heeft vandaag dienst. Ze fietst heel graag door urbane omgevingen en vindt het dan leuk om Detroit te laten zien as it is. Het verval, maar vooral de opkomst van de stad. Van de afbraakwijken trappen we door naar de wijken in transitie. Van slecht naar beter. Het is een kwestie van durven om hier neer te strijken en van een huis weer een echt huis te maken. Buurtgenoten omarmen elkaar. Stapje voor stapje keert de leefbaarheid terug.

Ongemerkt vliegen de mijlen onder de banden door. Veel plekken waar ik al geweest ben, maar ook viel nieuwe. Een parel van een wijk ontworpen door Mies van de Rohe, nog helemaal in tact. Het voelt Europees aan. Veel wijken waar het urban farming een grote vlucht genomen heeft. Ja, waarom niet, de ruimte is er. Ook veel initiatieven van kunstenaars aangetrokken door de kansen die Detroit biedt. Lage kosten, veel ruimte. Maar het gaat met vallen en opstaan. Soms fikt er weer gewoon een huis af en de overheid werkt niet altijd slagvaardig mee, weerhouden door speculatie en een nog niet heel duidelijk beleid hoe de boel stedenbouwkundig te gaan structureren.

Het is een unieke dag. Een dag die me bij zal blijven. Alleen deze zeven uur fietsen is al een vliegreis waard. Ik voel me ook even een inwoner van Detroit die z’n zondagse omloopje maakt.

Terug op mijn kamer spoel ik het zout van mijn lijf, eet ergens wat in een tentje en rij nog even naar Dearborn. Pamela vertelde me dat deze regio gedomineerd wordt door bewoners van Arabische afkomst. De Amerikaanse regering heeft hier bewust mensen gerekruteerd die de overheid met taal en kennis van de Arabische cultuur konden helpen in de War on Terror. Vermoeid maar voldaan van de dag zoek ik mijn mandje op.

Maandag 27 augustus 2012: Detroit (Jon and Sarah)

De afgelopen dagen heb ik ook goed kunnen nadenken hoe mijn tentoonstelling gaat worden. Het kader staat, het geeft me vertrouwen dat het goed gaat komen. Ik vind het heel spannend. Ik voel dat ik best mijn nek uitsteek, de show zal net als iedere andere show langs de kritische lat gelegd worden. Dicht bij mezelf blijven, het beste kompas!

’s Ochtends rij ik oostwaarts, een deel van de stad dat ik nog niet goed ken. Ik kom langs Gleaners, de voedselbank waar ik vorig jaar een paar dagen werkte. Een bijzondere rit. Sommige delen zijn echt slecht, heel slecht. Zeker als ik voor rood moet stoppen ben ik extra op mijn qui vive en in staat om weg te scheuren in de sportstand. Sommige wijken zijn al volkomen overwoekerd door groen. Ja, dit zijn de wijken die total loss zijn, iedere poging tot reincarnatie zal stranden. Daar is weinig voorstellingsvermogen voor nodig. Het beste is om dan alles maar te slopen, deels gebeurt dat, maar wie betaalt die rekening? De overheid is niet zo rijk hier……. Een poreuze cirkel (zoals Koot en Bie dat zo mooi zeggen!) van vraag en aanbod. Ook in Nederland kampen veel gemeentes met geldnood omdat de inkomsten van grondverkopen plots zijn weggevallen. In Detroit is daar nog eens de krimp en massale leegstand bijgekomen waardoor ook de pot van OZB en allerhande heffingen zijn gekrompen. Terwijl ik hier zo rond rij word ik me nog bewuster van de omvang van wat hier gebeurd is. Een complete vraaguitval.

Lawley! De straat van Jon en Sarah, een kunstenaarsstel die ik vorig jaar ook bezocht. Joep van Lieshout legde destijds het contact voor me. Ik ben aan de vroege kant, dus ik loop eerst nog wat door aanpalende straten. Plots hoor ik ‘Alexander’! ‘Hi Jon’. De begroeting is hartelijk. Hij lift met me mee. Ze hebben een ‘nieuw’ huis betrokken, tegenover het huis dat ze voor 100 dollar kochten op een veiling nu twee jaar terug. Dit huis is beduidend groter met een enorme tuin. ‘500 Bucks!’ Ze hebben deze zomer keihard gewerkt om het leefbaar te krijgen. Leegstaande huizen in Detroit fikken af of worden compleet gestript van alles wat enigszins waarde heeft, tot de koperdraden van elektriciteit aan toe!

Ik raak weer overrompeld door hun way of life. Een bewuste keuze om hier te leven en hun kleine op te laten groeien. Niet altijd makkelijk, maar een nadere blik leert beter. Ze leven vrijer dan menigeen. Losgekoppeld van bezit en financiële druk. In hoge mate zelfvoorzienend met een grote moestuin, wat levende have en ambities om ook qua energie en water onafhankelijk te worden. Een autarkisch leven haast. Voor de opbouw van hun huis worden in de buurt onderling vaardigheden geruild! Ik ken dat alleen maar vanuit mijn macro-economieboeken.

Het weerzien is geanimeerd. De kleine man Otto is wederom een ware charmeur. De lunch smaakt goed. Zelfgebakken brood, verse bonen uit de tuin net als de maiskolven en tomaten! Fijn gesprek. Sarah werkt aan een tentoonstelling later dit jaar. Jon heeft tussen de bedrijven door een paar ‘soundscapes’ kunnen maken. Hun auto loopt op de voedselbank! Door de industrie afgedankte ‘veggie oil’. Ook de voedselbank weet er geen raad mee. Ze verbazen zich over de overvloed in het Westen. Want ook hun twee varkens die verderop in de buurt vetgemest worden leven op restanten van de voedselbank die anders liggen te verrotten in de loodsen. Structurele overcapaciteit dus.

Criminaliteit blijft een probleem, maar ook de crack-junkies leren volgens Jon. Ze hebben niets van waarde in huis. Inbreken heeft geen zin. Zo simpel is het. Ik projecteer hun leven op het mijne. Stof tot nadenken. Ontkoppelen van het materiele, werkelijk openstaan voor en integreren met andere culturen, zelfvoorzienend leven, rust en ruimte voor ontplooiing, erkenning in de kunstwereld and beyond. Hun oude huis stellen ze open voor residenties. Ieder jaar nodigen ze studenten uit het buitenland uit. Nu bewoont een Iraanse het huis. Ze zit in het laatste jaar van haar studie en doet onderzoek naar integratie van Islamitische bevolkingsgroepen in de Amerikaanse samenleving. Jon en Sarah faciliteren dat: huis, energie, eten. Nothing expected in return anders dan geestelijke verrijking.

Met Sarah maak ik nog een trip door de buurt. Met vereende kracht heeft de buurt een skatebaan gecreëerd voor de kinderen. Er wordt enorm gebruik van gemaakt. Ze leren de kinderen hoe de skates te maken als ze kapot zijn, dan gaan ze er veel bewuster mee om. Het werkt. Met simpele ingrepen en beperkte middelen kan veel bereikt worden.

Helaas. Ik moet vertrekken, mijn vliegtuig wacht. Met enige weemoed van het moeten verlaten neem ik afscheid en baan me een weg naar de luchthaven. Detroit Revisited. Op naar Rotterdam, vol inspiratie en loaded met nieuwe ideeen……