20 mei 2009: Rotterdam – Athene

Nog een druk dagje voordat ik weg kan. De kredietcrisis beukt er weer eens fors op los de afgelopen dagen. Het is zorgelijk alsmede de effecten die het kan hebben op ISH. Ongewis. Ik stap dan ook niet helemaal vrij het vliegtuig in. Het is Hemelvaart komend weekend, dus iedereen is vrij en ik kan legaal weg, maar mijn hoofd is niet leeg. Eens kijken wat Athene en de kunst met me kan doen…..

De trein is weer eens zoals de trein kan zijn in Nederland: te laat, te vol en door de vertraging moet onderweg nog een paar keer gewacht worden. Ook op Schiphol is het druk, veel weekendtrippers, ik ben er een van. Pas in het vliegtuig vind ik wat rust, probeer te onthaasten.

Ondertussen ben ik in slaap gedommeld. Met een klap landt het vliegtuig en word ik wakker. Waar ben ik, o ja….. een hazenslaapje! Altijd weer mooi een nieuwe stad te betreden. Al is het pikkedonker, de koffer en taxi zijn snel gepakt en ik ben weer glashelder in het hoofd. De taxi daalt af naar het centrum, de lichtpuntjes worden al snel huizen en vervolgens stad, het lijkt wel een afdaling met de fiets naar de bewoonde wereld.

Inmiddels is het al 2 uur ‘s nachts, maar in slapen heb ik nog geen zin, ik pak nog even een afzakker in de bar van het hotel. Het programma van Art Athina doornemen, een blik rond me heen. Ja, ik ben fysiek hier, de geest ook. Het kan beginnen, eerst een goede nacht.

Eigenlijk zou ik de komende dagen aan boord hebben willen vertoeven. Irma zou gaan fietsen met Nina. Een paar weken terug belde Fons Hof, directeur van Art Rotterdam, me op of ik zin had om mee te gaan naar Athene. Een nieuwe stad, kunst als blikopener, dan ben ik snel gelijmd. Irma heeft nog last van haar nek als gevolg van een kop-staartbotsing. Ze verkiest rust boven fietsen….

De oogjes vallen snel dicht.

Donderdag 21 mei 2009: Athene

Vroeg op, lekker ontbijt. Yoghurt, honing, vijgen, dadels, gedroogd fruit, goeie koffie. Taxi, op naar Plaka, de oude buurt van Athene aan de voet van de Akropolis. De taxichauffeur plukt nog een passagier aan boord. Al rijdend merk ik dat hij mijn doel voorbij is gereden. Maakt me niet uit, zo zie ik meteen wat van Athene. Komt wel goed. Zo gebeurt het ook, hij zet zijn passagier af, draait zich om naar mij en zegt dat hij zich vergist heeft. Mooi!

Plaka heeft me direct te pakken. Een lang voetpad langs oude huisjes, terrasjes, gezellige eettentjes en de onvermijdelijke souvenirwinkels. Langzaam maak ik mijn weg naar boven. Ik geef de ogen goed de kost. De zijsteegjes, veel bougainville, prachtige oude bomen. De steegjes worden nauwer. Soms kijk ik zo bij mensen de woonkamer binnen, de patio’s barsten van het groen en de kleuren. Ik daal weer af naar het drukke stadsleven. De belangrijkste winkelstraat van Athene met de bekende merken. Saai.

Central Market, het barst van het leven daar. Vooral de vleesafdeling is indrukwekkend. Ik maak foto’s. Ik heb er lol in, sommige slagers ook, ze poseren gewillig. Drie visitekaartjes verdwijnen de portemonnee in met rode vingerafdrukken van bloed. Of ik een printje na wil zenden? Mooi ook dat slagers zelf vaak iets vlezigs in zich hebben, kan het niet precies duiden of wil het misschien ook niet, maar de foto’s spreken boekdelen.

Hier gaan ze ook veel minder klinisch om met vlees. Er wordt gehakt en gesneden en de koppen liggen gewoon in de vitrine. Een varken intrigeert me. Ze moet enkele dagen geleden nog geleefd hebben. Ik zie de gelaatsuitdrukking van de laatste seconden nog heel duidelijk. Onschuldig dier. Tja, het leven zit gek in elkaar. Als het dier maar een goed leven heeft gehad en een waardige slacht, iets waar we in Nederland ver van zijn geraakt.

Mijn maag begint te knorren. Een van de eettentjes bij de markt lijkt me wel wat. In het Grieks vertelt de kok me wat hij heeft. Hoewel ik hier in de schrijftaal nog veel herken van mijn paar jaar Grieks op de middelbare school gaat hij wat snel om niet te zeggen dat ik hem helemaal niet begrijp. Hij komt terug en toont me een mooie zeebaars. Een knikje is genoeg. Biertje erbij, groene salade, vis op de grill. Ik laat de gemaakte foto’s nog eens de revue passeren. Ja, ik ben weg, hoewel de mails vanochtend op de laptop me weer even terug brachten naar de problemen van gisteren en aanstaande maandag.

Inmiddels is de dag behoorlijk opgeschoten. Ik meander nog wat door de nauwe straten. Net als in India zijn de ambachten hier naar soort georganiseerd. De metro is ook altijd het proberen waard om een stad te proeven. Ik hoop dat mijn type kaartje klopt. Het is druk, maar dat verhoogt de pret juist. Ik stap redelijk in de buurt van het hotel uit, maar moet nog een aardige tippel maken. Leuk om meer door de residentiële gebieden te lopen. Daar waar de was gewoon buiten hangt.

In het hotel fris ik me op en voeg me in de hal bij de start van het collectorprogramma. De bussen rijden naar zee en droppen ons bij een moderne arena waar vijf jaar geleden de gevechtssporten werden gehouden ten tijde van de Olympische spelen. Nu vertonen de galeriehouders er hun kunsten. Het aanbod valt me tegen, maar dat had ik ingecalculeerd. Het was niet de reden naar Athene te komen. Bij AMP zie ik wel werk van Joep van Liefland hangen, hij heeft hier momenteel een solo. Wanneer ik vertel hoe ik Joep ken, ben ik zo weg met de galeriehouder. Ik krijg een mooie catalogus mee. Later ga ik nog de galerie bezoeken.

Fons en zijn vrouw en Monique, die het VIP-programma van Art Rotterdam organiseert, zijn ook gearriveerd. ’s Avonds hebben we een gezellig diner met elkaar. Veel passeert de revue, de alcohol vloeit rijkelijk en pas laat zoeken we de mandjes op.

Vrijdag 22 mei 2009: Athene

Kennelijk heb ik de wekker een keer uitgeslagen. Pas kwart over negen ben ik wakker, douche snel, jat een banaan van het ontbijtbuffet en voeg me klokke half tien bij de verzamelaars. Maar pas tegen tienen zet de organisatie ons in beweging. Langs de zee met vele jachthavens zetten we koers naar de Sandra Marinopoulos-collectie, een fotocollectie. Bij het zien van de bootjes droom ik alvast een weekje vooruit. Tegen die tijd is ons schip omgedoopt tot de Zilt en begint het vaarseizoen eindelijk.

De verzameling is heel fraai. Alle grote namen zijn vertegenwoordigd en nog mooie exemplaren ook. Tegelijkertijd geeft me dat ook wel een Blokkergevoel. De eenvormigheid die veel winkelstraten tot saai maakt kunnen collecties tot niet avontuurlijk maken. Het is fraaier verrast te worden. Maar niettemin, een prachtige collectie in een setting van een industrieel gebouw waar gewoon gewerkt wordt. Mooi dat bedrijven een deel van de winst hieraan besteden.

Bart belt me. Hij is kamperen met de familie in de buurt van Valkenburg……. Humorvolle observaties van vooral de buren op de camping. We spreken even kort de ontwikkelingen die zich vanochtend in onze mailboxen hebben afgespeeld en zijn het snel eens.

Een lange rit door Athene brengt ons bij de verzameling van Prodromos Emfietzoglou. Tijdens de rit valt me de eenvormigheid van het urbane landschap van Athene op. Het is niet onaangenaam en gedecoreerd met veel groen. De residentie van de verzamelaar imponeert des te meer. Hij heeft een waar paradijs gecreëerd hoog boven de stad. Links een grote tentoonstellingsruimte en zijn huis, althans wat we daar van mogen zien, is enorm. De tuin staat vol met sculpturen. Hij heeft zich helemaal gespecialiseerd in Griekse kunst, van modern tot hedendaags. Hij is nu dertig jaar onderweg en heeft 750 stukken bij elkaar gebracht.

In alle rijkdom zie ik toch ook wel een melancholisch beeld, niet te noemen een installatie. Een stoel bij het zwembad om het water in te komen en door te komen. Kennelijk is de man inmiddels behoevend. Ik besef me eens te meer dat ik gelukkig nog een hoop jaren voor de boeg kan hebben waarin ik nog veel wil doen. Want het leven is echt eindig, voor iedereen. Ik denk dan ook aan mamma, dat het zo maar afgelopen kan zijn, geen weg terug. Als mens heb je dan niet zo veel te willen.

’s Avonds zet het programma koers naar wat instellingen. De Griekse manier is standaard een half uur te laat vertrekken, de buschauffeurs volgen nogal strikt de navigatiesoftware die vooral niet de kortste route aangeven. De tentoonstellingen zijn aardig, maar boeien me niet. Tegen negenen knorren de magen van de “Hollanders” behoorlijk. Fons, Suus, Monique en ik melden ons af en zoeken geluk twee straten verderop op een terrasje. Een straatbeeld van Gabrielo Basilico doemt bij me op, van half verlaten gebouwen.

De setting is wat vreemd, vlakbij een razende snelweg, een dorpstraatje met een nog leeg terras waar alle voorbereidingen getroffen worden voor een drukke avond, we kunnen er nog net bij. Een heerlijke avond begint, een aangename temperatuur, prima Griekse landwijn en de gerechten, hoe simpel ook, smaken goed, keer op keer. We hebben van alles wat besteld. Goh, die Mediterrane sferen, dat is toch wel wat, zo is het hier dag in dag uit. Ik kan me voorstellen dat mensen daar voor kiezen. Het gesprek is aangenaam en soms hilarisch beschouwend……

Meer wijn heeft geen zin meer, we zijn helemaal voldaan. De taxi snort ons terug naar het hotel. Een afzakker en pitten. Leuke dag.

Zaterdag 23 mei 2009 Athene

Gelukkig begint het programma wat later vandaag. Rustig ontbijtje, even Irma bellen. Met de nodige vertraging vertrekken we. De busreis duurt eindeloos maar gaat door prachtige wijken heen. Ik aanschouw het weekendse leven gefascineerd. De bus perst zich door nauwe straatjes, weer niet de meest efficiënte route dunkt me, maar het maakt me niet uit.

De DESTE Foundation is indrukwekkend. Enkel topstukken prijken in deze collectie. Wel een safe genre. Een entree met Koons, dan is de toon natuurlijk gezet. Maar het geheel is fraai bij elkaar. Ik zie duidelijk dat dit bij elkaar gekocht is door hetzelfde paar ogen. Iedere ruimte verrast weer met een eigen opstelling. Ook veel sculpturen van de mens, waarbij ook de zelfkant te zien is. Kikki Smith is ruim van de partij. Hier moet ik maar eens een catalogus van scoren.

Ook de contacten komen op gang. Veel Italiaanse verzamelaars, naast een overvloed aan Grieken, de directeur van Art Dubai, een Amerikaans stel. Ik raak aan de praat met een journalist die onder meer schrijft voor Kunstbeeld en het FD. Een leuke conversatie. Hij neemt deel, observeert, neemt weer afstand en schrijft. Inmiddels is hij wel de hele wereld over gereisd en klaagt over het afkabbelende cultuurklimaat in Nederland. Maar toch, mooie job lijkt me.

De Koons-taart is nog niet op….. we gaan ook naar het huis van Dakis Joannou, de geestelijk vader van de DESTE Foundation. Door het Wassenaar van Athene baant de bus zich een weg omhoog. Soms schitterende huizen op Californische leest geschoeid passeren mijn raampje. Tja, als geld geen rol speelt….

De entree is overrompelend, we dalen direct de basement in met bijna alleen maar werken van Koons. Een echte liefhebber ben ik niet, maar hier zie ik in een klap bij elkaar wat normaal in de catalogi te zien is. Ook schitterend dat hij de kamers alleen aan kunst gewijd heeft. Het geheel klopt. Alleen de bar doet aan huiselijk leven denken. Een buste van Koons’ toenmalige echtgenoot Chippolini staat prachtig in het doorschijnende licht, jawel de Italiaanse pornomevrouw die destijds politieke aspiraties had.

Ook boven wordt nog steeds Koons-taart geserveerd. Het welbekende hondje van ballonnen staat fier op de patio en weerkaatst alle kanten van het huis. Ik word er bijna door verblind. Ook binnen is het Koons wat de klok slaat. De inrichting sluit er naadloos op aan. Schitterend design, veel stoelen ken ik niet. De woonkamer is wel stampvol, maar die overdaad schaadt de ervaring niet. Ik loop naar de voorkant. Een zwembad en een prachtige view op Athene. Het huis verraadt vanaf straat helemaal niet dat er zoveel ruimte en uitzicht op de stad achter schuilgaat. Mooi ontworpen.

Ook de familiefoto’s staan in het teken van Koons. Alle familiegelegenheden zijn vastgelegd met een werk van Koons. Toch bevreemdt het ook wat. Hier staat voor miljoenen en miljoenen aan kunst en is een diepte-ervaring van het werk van Koons. Uniek, maar tegelijkertijd niet uniek voor Athene. Dit kan overal ter wereld zijn en als ik een kritische noot mag plaatsen, met geld is heel veel te koop en mogelijk. Juist de combinatie van verschillende werken van verschillende kunstenaars in verschillende media maakt voor mij vaak het verhaal en geeft doorzicht in de kennelijke drijfveren van de verzamelaar, zijn gevoel voor esthetiek, zijn diepere gronden, zijn emoties. Hier krijg ik dat niet, behoudens een glitzy ervaring die imponeert.

Het is tijd om te gaan en dat is maar goed ook. Sommige mensen nemen wat bezit van het huis, ploffen op de banken neer, een enkeling zelfs met de benen op tafel. Gedraag je! De zon staat weer boven aan de hemel. Het is lekker warm, dertig graden, droge lucht, het zal hier zomers wel broeien. Op naar het museum voor moderne kunst. Ondertussen spreek ik meer mensen, onder andere een lekkere Amerikaanse dame die getrouwd is met een Griek. Ze klaagt over de matigheid van het eten en drinken: “they shoot know that we are not used to the Mediterean lifestyle, I feel exhausted”. Ja in New York zal het allemaal wel beter geregeld zijn, maar we zijn nu hier.

Drie films van Shirin Neshat vind ik wat moeilijker te duiden. Kennelijk zijn ze al bekend van Biënnales. Met films heb ik altijd wat meer moeite. Ik bepaal liever zelf het tempo bij het ervaren van een kunstwerk. Een film neemt me mee. Ik heb er minder gevoel bij. Een verzamelaar van video’s zal ik nooit worden denk ik. Deze films zijn ook best zware kost. Haast symbolisch worden ze afgespeeld in de kelder van het museum.

Des te feller is het licht buiten, ik knipper met de ogen. In het hotel lunchen we, heerlijk Grieks eten en ook de wijn mag er zijn. Het is een internationaal gebeuren, mensen uit alle windstreken. Fons, Monique en ik gaan op jacht naar de galeries. We pakken de taxi. Alimentieri is gesloten. Raar, zaterdagmiddag vier uur. Ja, de galeriemap zegt het ook. We denken door te kunnen lopen naar The Breeder maar raken al snel het spoor bijster. De kaart is ook niet zo duidelijk. Dan maar een taxi, die zet ons drie straten verder op af.

Een wat onbestemde buurt. Gure types, wel prachtige panden, maar allemaal vervallen. De galerie gaat schuil achter een grote stalen deur. Binnen is het heerlijk koel en de galerie is met heel veel smaak ingericht. Bijna alles van beton, maar het licht vanuit de patio glijdt fraai naar binnen. Hier zou ik wel willen wonen. Dakterras er bij en volop ruimte voor kunst en het kunnen maken van een tentoonstelling. In Rotterdam zijn dit soort panden ook te koop. Zulke kansen bevinden zich wel vaak in achterstandsbuurten maar blijken de buurten van de toekomst te zijn. Een kwestie van durven dus.

Hier is het niet anders, de buurt wordt allengs slechter maar ook AMP Gallery is schitterend alsmede de tentoonstelling van Joep van Liefland. Ja, dit is een fraai geheel en zijn abstracties van de videobanden overtuigen. Sterke silkscreens. Ook de films beklijven. De eenzaamheid, de teleurstelling, gekeerd in zichzelf. Joep is nu met vriendin en Benni, de kleine zoon, op vakantie in Griekenland. Zijn galerie is nog vrij jong maar al wel toegelaten tot de Frieze met een solo van Joep.

De buurt verslechtert enorm. Rijen junks liggen in de goot. Menigeen zet net zijn shot. Spuiten liggen all over the place. Daar loop ik dan als rijk man. Bang ben ik niet. Ook dit is de stad. We kunnen het wegstoppen, maar dat is geen oplossing. De vraag die je je wel kan stellen is of het verstandig is in een kansrijke buurt als deze drugscentra te plaatsen. Dat heeft een uitwaaierend effect. Ook de Oosterse sferen zijn rijk vertegenwoordigd. Regelmatig vang ik zwemen op van specerijen, ik schakel direct terug naar de specerijenmarkt in New Delhi, nog maar enkele weken geleden. Die ervaring was zo intens. Galerie Q-box blijkt gesloten te zijn. Aan de overkant van de straat zie ik Central Market, daar was ik nog eergisteren, een eeuw geleden lijkt het. Dan liggen de goede en slechte delen van de stad toch ook zeer dicht bij elkaar.

We pakken de taxi terug en gaan ieder even een andere weg. Ik nestel me op de loungebank op het dakterras van het hotel met prachtig uitzicht op Athene, de Akropolis en werk mijn dagboekje bij. Iedere keer wil ik toch ervaringen vasthouden. Het is genieten, het schemert en de Akropolis licht fraai op boven alles uit, dichtbij de hemel. Ja wat is tijd, leven en dood. Ik voel me nog minder dan een splinter in een enorm geheel, maar ervaar het heel anders. Het leven heeft zich al een levenlang heerlijk voor me ontvouwd. Met voldoende PK’s aan boord en niet te vergeten benzine heb ik hopelijk nog lang. In het kader van de gezondheid neem ik nog maar een glas wijn, zo kan ik nog wat langer genieten van deze oase van rust.

Half tien, tijd om de stad in te gaan. In Plaka gaan we eten met Fons, Suus, Monique, een Nederlands stel en het Amerikaans / Griekse stel. We eten bij een Italiaanse getinte Griek, dat brengt raffinement. Het is gezellig aan tafel. Met Frans had ik al leuke gesprekken de afgelopen dagen. Hij heeft twintig jaar terug 75 appartementen in Amsterdam verzameld, is nu schuldenvrij met een kwalitatief hoogstaande portefeuille in buurten die door de jaren heen beter zijn geworden. Wat een rust in deze tijd, want aan de bezetting merkt hij niet dat het crisis is. Ze verzamelen ook en we gaan terug in Nederland eens bij elkaar kijken. Het Amerikaans / Griekse stel heeft twee weken terug nog gedineerd met Joep. Ook zij zijn onder de indruk van zijn werk. Kleine wereld.

Op het dakterras genieten we van de Akropolis, schitterend verlicht. Ze ligt er haast voor het grijpen. We grappen wat met elkaar bij de kunstwerken die in het restaurant hangen. De Amerikaanse doet zich voor als de galeriehoudster. Een leuke parodie. We lopen het voetpad af dat langs alle archeologische sites voert. Ja, deze stad heeft me overtuigd, een paar mooie dagen. Sterk programma, Athene heeft me haar verschillende gezichten laten zien en het blijkt eens te meer dat kunst de blikopener is om een stad tot je te nemen en te ervaren. Kunst raakt heel veel.

Terug in het hotel nemen we nog een afzakker en nemen afscheid van elkaar. Kort maar krachtig was de trip met een hoop lol. We zien elkaar wel weer in Nederland!

Zondag 24 mei 2009: Athene – Rotterdam

Toch maar niet te vroeg op, het was laat gisteren. Ik ontbijt en pak snel de taxi naar de Akropolis voor een quick stroll. Het is al warm, maar in rap tempo cruise ik de sites door. Van afstand vind ik het mysterieuzer, maar eens te meer besef ik het kunnen van de mensen destijds. Ik loop nog wat door de straten, over de vlooienmarkt en keer vlot terug met een taxi naar het hotel.

Uitchecken en hop naar de luchthaven. Karel Ankerman stapt bij me in. We blikken nog wat terug terwijl de taxi hoogte wint. Athene ligt onder me, straks vlieg ik weg, nog hoger dan de Akropolis.

De afgelopen dagen denk ik ook na hoe verder te gaan met het verzamelen. Ik vermoed dat de contacten met verzamelaars en andere geïnteresseerden alleen maar zullen gaan toenemen. Vanochtend nog kreeg ik een mailtje van Dave Bradock en zijn vrouw Janice uit Seattle. Zeer erudiete verzamelaars die een hoogstaande collectie hebben zonder dat ze al te veel financiële middelen te verteren hebben. Ze maken een trip naar Europa en doen ook Rotterdam aan. Ik kwam ze vorig jaar tegen in Mexico en ook op Arco afgelopen februari. Waarschijnlijk zit ik nog net in Basel dan, maar even zien, want ik zou ze graag thuis ontmoeten.

Maar terug naar hoe verder te gaan met verzamelen. Het zal een verdere vlucht nemen. Volgens Fons zijn de bezoeken aan de verzamelaars in Rotterdam het populairste onderdeel en dat is ook niet zo gek gezien mijn gretigheid verzamelaars thuis te bezoeken. Soms hoor ik Fons met andere verzamelaars praten over mijn collectie. “Yeah, he lives in a very old house in the center of Rotterdam and has a very big but beautiful collection of Young emerging artists from the Netherlands and abroad”.

Zo rondlopen in Athene bevestigt me eens te meer door te gaan. Grootste vraag voor mij is welke strategie te gaan volgen. Intuïtief blijven kopen? Kennelijke thema’s verder gaan uitdiepen? Een reis terug in de tijd maken? Ik vind het best moeilijk. Inmiddels hangt het huis vol. Een werk erbij is vaak een werk van de muur af. Ook best weer een stap om het rijtje “ongebruikt maar niet onbemind” verder te zien groeien. Tegelijkertijd zie ik wel de kwaliteitsverschillen ontstaan tussen de werken. Met de werken die ik de afgelopen weken gekocht heb van Artist Anonymous en Michael Wolfe zullen werken thuis gaan sneuvelen. Het is niet anders.

Qua aankoopstrategie zal mijn intuïtie de doorslag blijven geven. Mijn beste kompas. Ik denk wel dat ik Young and emerging and affordable beter in de gaten ga houden. Daartegenover komen werken te staan van kunstenaars die al wat verder onderweg zijn en er toe doen en daardoor helaas ook duurder zijn. Maar de kwaliteitsimpuls die daar vanuit is gegaan de afgelopen twee jaar is aanzienlijk. Tussen die twee uitdagingen ga ik mijn pad verder vervolgen.

De afgelopen dagen merk ik dat het zeer inspiratievol is om met mensen op pad te zijn die beter in de kunstwereld thuis zijn dan ik. Dat opent deuren en perspectieven. Ook hoe beurzen werken is me duidelijker geworden en welke focus zij op verzamelaars hebben. Het is niet gek dat steeds meer mensen de weg naar me weten te vinden. Maar ik zal mezelf blijven en een eigen koers blijven varen, dat is uiteindelijk wat telt.

Inmiddels vlieg ik boven Italië, daar brengen ze nu alles in orde voor de Biënnale van Venetië. Maar de focus ligt voor mij nu anders, lekker naar huis, lekker naar Irma en onze viervoeter. Heb nu al zin in een flesje thuis samen aan tafel en vrijdag de boot te water…… De werkweek zal best pittig worden, er speelt (te) veel. Maar ik mag vandaag nog een uur of acht in de comfortzone blijven…….